1. CALL TO ARMS - DE TIJD IS BEPERKT, DE SITUATIE BELABBERD (18 DECEMBER - NOTES FROM #5)
SITUATIESCHETS
Dit is de situatie waarmee wij, de wereld van de Kunst, de dag van vandaag geconfronteerd worden: wij liggen onder vuur. Elke dag. Ons nut wordt in vraag gesteld door groeperingen die elke dag aan populariteit winnen. Het is nog niet lang geleden dat de extreemrechtse broekschijterbeweging Schild en Vrienden op hun Facebookpagina schreef: “Verf die vanuit lichaamsholtes op een doek wordt gedruppeld is "baanbrekend", overgewicht is "mooi" en ijzeren palen die het stadscentrum van Gent ontsieren krijgen miljoenen aan belastingsgeld onder de noemer “kunst”.”Enkele dagen later zouden zij oproepen om een terugkeer naar figuratieve schilderKunst te bewerkstelligen.
Onze vijand vinden we niet enkel in extreemrechtse hoek, ook de politiek correcten maken hun borst nat en slijpen hun wapens. Het woord racisme vliegt ons rond de oren, er wordt opnieuw censuur ingevoerd onder het mom van respect en Kunst wordt geweerd omdat ze wel eens “aanstootgevend” zou kunnen zijn. Blijkbaar mag dat niet meer, aanstootgevend zijn. Een memo die ik gemist heb.
Ze geven dan wel erg andere redenen om korte metten te maken met Kunst, het resultaat zou hetzelfde zijn. Kunst zakt af in de marginaliteit, alvorens ten onder te gaan. Men zou verwachten dat de wereld van de Kunst hierover beraadslaagt, in actie komt en van zich laat horen. Maar omwille van de totale afwezigheid hiervan, voel ik mij genoodzaakt een call to arms te schrijven.
Laat het dus onomstotelijk duidelijk zijn: er zijn wel degelijk twee kampen. Er is “wij”,de Kunstliefhebbers, de Kunstenaars, de Kunststudenten, -fanaten, -critici, -docenten, curatoren, museumdirecteurs, er is “zij”. En deze twee kampen kunnen, op dit moment, niet langer vreedzaam naast elkaar bestaan. Het vuur wordt ons dagelijks aan de schenen gelegd. Het is tijd dat we terugbijten.
Deze call to arms heeft niet als doel het werk van de Kunstenaars politieker te maken, of geëngageerder. Integendeel: dit stuk zou net de totale bevrijding van de Kunsten moeten tewerkstellen. Het doel is om de Kunstenaar bewust te maken van deze prangende zaak. Om de Kunstenaar als individu het publieke forum op te jagen, om de Kunst te verdedigen. Opdat zijn werk en alle Kunsten vrij kunnen blijven.
Een bewuste Kunstenaar, om de vrije Kunst te vrijwaren.
De situatie zoals die vandaag is, is helder: wij worden in het nauw gedreven en doen hier niets aan. Wij knikken en lachen, of sluiten ons op in de eigen forten en torens, verliezen op die manier elke dag aan relevantie. Want elke dag dat we ons verder in vraag laten stellen, zonder te reageren, verliezen we terrein. Kan u zich voorstellen dat het nut van advocaten of journalisten in vraag wordt gesteld, maar geen stemmen weerklinken om hun nut te verdedigen? Neen, dat is totaal absurd. Waarom is de Kunstwereld dan wel zo mak? Waarom laten wij ons, zo passief, in vraag stellen? Maar in ons eigen midden liggen er twee nog grotere gevaren op de loer: de Kunstenaar die heult met de vijand en de Kunstenaar die zichzelf in zijn eigen cocon opsluit. Hij die heult met de vijand, is degene die zijn brochure vormgeeft of zijn foto’s neemt. De Kunstenaar opgesloten in de eigen cocon, is degene die moedwillig blind voor de harde realiteit en het politiek klimaat dat zich elke dag verder om ons heen sluit.
Maar de verantwoordelijk ligt maar voor een klein deel bij de Kunstenaars zelf. De echte schuld, die vinden we bij het omliggende Kunstklimaat waar de Kunstenaar in werkt en leeft.
CALL TO ARMS
Aan de Kunstdocenten, de decanen en rectoren: ik spreek uit persoonlijke ervaring wanneer ik het volgende zeg: wat zijn jullie ontzettend laks, wat zijn jullie ontzettend terughoudend, wat zijn jullie ontzettend bang. We verkeren in een situatie van hoogste nood, toch lijken jullie er bewust voor te kiezen om daar met geen woord over te reppen. De situatie die ik jullie zo net schetste, zal niet vanzelf verbeteren. Een groot deel van de mensen die de Kunstwereld in handen zullen krijgen binnen enkele jaren, passeert door jullie handen. Dat maakt het zo frustrerend om te zien dat dit bewustzijn bij jullie niet lijkt te leven. Wat houdt jullie tegen om ons te waarschuwen voor de situatie waarin wij verkeren? De situatie is belabberd, de relevantie van Kunst lijkt elke dag schaarser te worden en we worden vanuit elke denkbare hoek beschoten. Toch lijkt geen enkele docent, decaan of rector ons te waarschuwen voor dit gevaar.
Wanneer zij openlijk spreken over de twee kampen, de wij en de zij in deze wereld, zal ik dit stuk tekst schrappen en hebben zij hun nut bewezen.
Aan de Kunstrecensenten, Kunstcritici, Kunstredacteurs: jullie zwaaien de plak in de Kunstwereld. Ik ben ervan overtuigd dat jullie dat niet altijd zo ervaren, maar dat is wel zo. Jullie zijn te vergelijken met de paus, die de koningen kroonde. Zijn macht was niet rechtstreeks, maar hij besliste wel wie er de troon kreeg. Hij koos op welk hoofd de kroon terechtkwam. Misschien nog belangrijker: hij koos op welk hoofd de kroon niet terechtkwam. Ik zal jullie niet vragen om mensen te vernietigen omdat hun ideologie niet overeenkomt met de mijne, of dood te zwijgen. Wel vraag ik jullie om een licht te werpen op de activistische Kunstenaar. De Kunstenaar die zich wel engageert om het voortbestaan van de vrije Kunsten te garanderen. Doe een inspanning. Geef hen de voorkeur, een zetje, een duw in de juiste richting. For the greater good.
Wanneer ik hen hun volledig potentieel zie invullen, door de strijdlozen even links te laten liggen en de activistische Kunstenaar even voorop te stellen, zal ik dit stuk tekst schrappen en hebben zij hun nut bewezen.
Aan de curatoren, museumdirecteurs, raden van bestuur, algemene directeurs, artistieke leiders en ander gespuis: jullie bepalen uiteindelijk wie er wel of geen platform krijgt. De beheerders van de zalen waar wij zo graag onze werken tentoon willen spreiden, de podia die wij willen bedansen en de gevels die we willen bekleden. Jullie kan ik enkel vragen om rekening te houden met deze strijd. Wanneer u genoodzaakt bent om een keuze te maken en je kan kiezen tussen twee kunstenaars, kies dan de Kunstenaar die zich bewust is van deze dialectische strijd en van onze ademnood. Stel diegene voorop die bereid is de Kunst te verdedigen, voor degene die deze idealen niet deelt.
Wanneer ik hen hun taak als poortwachter zie omarmen, eerder dan er van weglopen, zal ik dit stuk tekst schrappen en hebben zij hun nut bewezen.
Aan de gevestigde kunstenaars: dit is gericht aan alle mensen die “het gemaakt” hebben. Zij die een reputatie hebben opgebouwd en een gevestigde naam zijn geworden. Ik denk hierbij aan Kunstenaars die telkens weer de prijzen wegkapen, museumdirecteurs, de grote curatoren der aarde, aan rectoren, decanen, aan Kunstenaars in de loges. Jullie hebben het, vaak onbenutte, potentieel om een publiek figuur te zijn in het mainstream milieu. Deze kans hebben jullie en heb ik niet. Want jullie positie is reeds bevestigd, jullie adressenboekje gevuld. Het zijn van een publiek figuur brengt stress met zich mee, dat begrijp ik. Maar deze stress weegt niet op tegen het enorme effect dat jullie op de samenleving zouden kunnen hebben en het platform dat jullie voor zichzelf en voor ons, de beginnelingen, zouden kunnen creëren. Neem het op voor ons, neem het op voor de Kunsten. Jullie hebben hard gewerkt om de top te bereiken en zijn nu onze beschermheren. Ik doe daarom ook een appel op de gehele groep om het podium op te eisen. Wapen jullie met sterke PR, activeer jullie netwerk, presenteer jezelf. Verander de perceptie van de maatschappij, want dat is de potentiële positie waarin jullie verkeren.
Wanneer ik zie dat de groten der Kunstaarde rijzen en de spotlight eisen, die zij verdienen en zouden kunnen krijgen als zij erom vochten en die verkregen positie voor het grotere doel nuttigen, zal ik dit stuk tekst schrappen en hebben zij hun nut bewezen.
Aan de Kunststudenten en beginnende Kunstenaars: jullie treft een mindere blaam dan de voorgenoemde groepen, jullie zijn namelijk, net zoals mij, slechts pionnen in het schaakspel dat zij spelen. Het enige dat ons verweten kan worden is dat wij niet genoeg druk op elkaar uit oefenen, elkaar niet bewust maken. Anderzijds mogen we ook niet vergeten dat wij binnenkort de oude rotten vervangen in het speelveld. We moeten het vuur dat in ons brandt opleggen aan zij die na ons komen, of Kunst in de marginaliteit zien wegdrijven.
Wanneer ik Kunstenaars en Kunststudenten elkaar hoor aanspreken over het belang van betrokken zijn, zal ik dit stuk tekst schrappen en hebben zij hun nut bewezen.
Nu kan ik enkel hopen dat u zich aangesproken voelt en iets voelt keren diep binnenin u, dat u hetzelfde vuur voelt dat ik voel en dezelfde noodzaak. Hopelijk kunnen wij ons verenigen onder de banier van de Kunst.
Zegge het voort, geve het voort, want de tijd is beperkt, de situatie benauwd. Het politieke klimaat kan elk moment omslaan en ons van onze laatste zuurstof beroven.